“พระเศวตอดุลยเดชพาหน ภูมิพลนวมนาถบารมี
ทุติยเศวตกรีกมุทพรรโณภาส บรมกมลาสนวิศุทธวงศ์
สรรพมงคลลักษณคเชนทรชาติ สยามราษฎรสวัสดิ์ประสิทธิ์
รัตนกุญชรนิมิตบุญญาธิการ ปรมินทรบพิตรสารศักดิเลิศฟ้า ๚”
เรียกสั้นว่า “คุณพระเศวต” หรือนามเดิม “พลายแก้ว” เป็นพระยาช้างเผือกคู่พระบารมีประจำรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
คุณพระเศวตฯ เกิดในป่าจังหวัดกระบี่ เมื่อปีพ.ศ. 2494 เป็นลูกช้างพลายเผือกโท ติดแม่ อยู่ในโขลงช้างป่า พร้อมๆ กับช้างเชือกอื่นๆ อีก 5 เชือกได้แก่ พังสาคร พลายทอง พังเพียร พังวิไล และพังน้อย และถูกคล้องได้ ที่บ้านหนองจูด ตำบลดินอุดม อำเภอลำทับ จังหวัดกระบี่ ในปีพ.ศ. 2499 โดยนายแปลก ฟุ้งเฟื่อง และนายปลื้ม สุทธิเกิด (หมอเฒ่า)
ภายหลัง นับตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ ปีพ.ศ. 2500 พระราชวังเมืองปุ้ย คชาชีวะ ได้ตรวจสอบคชลักษณ์ และพบว่าเป็นช้างสำคัญตามในตำราคชลักษณ์ จึงถูกนำมาเลี้ยงไว้ที่สวนสัตว์ดุสิต และหลังจากนั้น พลโทบัญญัติ เทพหัสดิน ณ อยุธยา ประธานองค์การสวนสัตว์แห่งประเทศไทยได้นำช้างพลายแก้วขึ้นทูลเกล้าทูลกระหม่อม ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อรอเตรียมประกอบพระราชพิธีขึ้นระวางเป็น “ช้างต้น” ในพระราชพิธีสมโภชขึ้นระวางช้างเผือกประจำรัชกาล ณ โรงช้างต้น พระราชวังดุสิต ในวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ.2502 ซึ่งเป็นปีที่ 13 ในรัชกาลที่9
คุณพระเศวตฯ เติบโตขึ้นภายใต้การดูแลขององค์การสวนสัตว์ ที่สวนสัตว์ดุสิต อยู่เป็นช้างเผือกคู่พระบารมีมาอย่างยาวนาน คุณพระเศวตฯ ถูกย้ายไปยืนโรง ณ โรงช้างต้น วังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ถูกเคลื่อนย้ายในเดือนมีนาคม พ.ศ.2547 ภายหลังจากนั้น ในวันที่ 24 มีนาคม พ.ศ.2547 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินทรงประกอบพระราชพิธีสมโภชโรงช้างต้น และทรงพระราชทานเลื่อนชั้นยศ คุณพระเศวตฯ จากช้างเผือกโท สู่ช้างเผือกเอกหรือช้างเผือกอันดับที่หนึ่ง ซึ่งถือเป็นลำดับยศสูงสุดในจำนวนทั้งหมด 19 ลำดับยศช้างเผือกคู่พระบารมี ในพิธีพระราชสมโภชโรงช้างต้น วังไกลกังวล
ปัจจุบันพระเศวตอดุลยเดชพาหนได้ล้มลงแล้วในวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2553 ณ โรงช้างต้น วังไกลกังวล หัวหิน
ภาพถ่ายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 และพระเศวตอดุลยเดชพาหนฯ ช้างเผือกคู่พระบารมี